vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، کتاب «هنر، دین، تجدد؛ گفتارهایی در مبانی هنر» اثر آیت الله سیدمهدی میرباقری می باشد. ایشان در این کتاب، چیستی هنر از منظر قرآن کریم و کارکردهای اجتماعی هنر را بررسی کرده و در ادامه به هنر و تحولات اجتماعی تا شهرسازی و نظامات شهری می رسد.

این کتاب شامل 9 فصل بوده که نویسنده محترم، در این مجموعه به مباحثی پیرامون جایگاه هنر در فلسفه تاریخ، هنر دینی و هنرمدرن، رویکرد قرآن کریم به هنر و فصل هایی مربوط به هنر و سینما، هنر و شعر و هنر و معماری پرداخته است. لازم به ذکر است که کتاب حاضر، مجموعه سخنرانی های آیت الله میرباقری بوده که در قالب این مجموعه توسط نشر تمدن نوین اسلامی، تهیه و تنظیم شده است.

چیستی هنر و فرآیند تولید و تحول

در فصل اول این کتاب، از ارتباط هنر با فلسفه تاریخ بحث شده و اینکه هنر ریشه در فلسفه و جهان بینی دارد و همچنین ارتباط هنر با بحث تمدن سازی و طرح این مساله که هنر، عرصه درگیری تمدنی است و هنرمدرن در آخرین مرحله خود، وارد درگیری تمدنی شده است وهمچنین سه جریان کلی در عرصه هنر را معرفی مینماید و رویکرد و رسالت هنر انقلابی، در قبال جریان سکولار و جریان التقاطی هنر را تبیین می کند.

در فصل دوم کتاب از چیستی هنر و تعریف صحیح آن آغاز می شود و در ادامه ازهنر حق و باطل سخن می گوید و تفاوت هنر با برنامه ریزی علمی را بیان می کند. نویسند محترم از غایت هنر دنیامحور و حقیقت محور هم سخن به میان می آورد و در ادامه نیز سوالات متعددی درباره نسبت هنر با علم دینی و غیردینی و نوع نگاه هنردینی به حداقلی یا حداکثری بودن دین و همچنین نسبت هنردینی با تکامل تاریخی را طرح و پاسخ می دهد و در انتهای این فصل، از لوازم تولید فقه هنر و فرآیند صحیح تولید و تحول در این موضوع، مطالبی را بیان می نماید.

هنر، تحولات اجتماعی و انقلاب اسلامی

فصل سوم کتاب نیز با این مطلب که هنر یکی از مهم ترین عواملی است که در دورن تجدد بر تحولات اجتماعی اثر گذاشته است شروع می شود و این سوال مطرح می شود که از نظر اسلام، هنر چیست و چگونه پیدا می شود و چه نسبتی با نظام هستی  و چه نسبتی با قرآن دارد؟ در ادامه نیز چیستی هنر از منظر دین و قرآن بطور تفصیلی تبیین می شود و در انتها نیز نقل قولی از غربی ها می آورد که: دیگر هنر مدرنیته تمام شده است.

در فصل چهارم کتاب به بررسی و تحلیل عمیق تر هنرمدرن می پردازد و آن را در یک مقیاس تمدنی و در چالش با انقلاب اسلامی و ارزش های الهی مورد بررسی قرار می دهد. قرائت های موجود برای حل چالش و تقابل دین با عقلانیت مدرن، مورد بحث جدی واقع شده و ضرورت انقلاب فرهنگی نیز طرح و قالب جدی تری به خود می گیرد. نویسنده، ویژگی های عقلانیت مدرن و هنر برخاسته از آن را در بستر آسیب شناسی انقلاب اسلامی و نسبت آن با هنر، بر می شمارد و اسارت و پریشانی انسان را نمود هنر مدرن و عبودیت انسان را نمود هنردینی مورد اشاره قرار می دهد.

در فصل پنجم کتاب، خصوصیات یک هنرمند را مطرح می کند که بایستی، جلوتر و عمیق تر و لطیف تر از دیگران باشد تا بتواند در مقام احساس، دیگران را دستگیری نماید. به اعتقاده نویسنده، رهبری احساسات اجتماعی، تا حدود زیادی در دست هنرمندان است.

رسالت هنرمند، در یافتن مصادیق تاریخی تولی و تبری است و هر دوی اینها برای پرواز و صعود جامعه ضروری است. ایشان در زمینه شعر وشاعری دینی و انقلابی، توجه به الگوهای هنری منابع دینی، همچون دعای ابوحمزه ثمالی و کامل الزیارات را ضروری می دانند و مصادیق متعددی از آیات و روایات در زمینه شعر دینی و انقلابی را برمی شمارند.

در انتهای فصل نیز بحث بسیار مهم جایگاه خیال در هنرو تقوای در خیال را مطرح می کنند که موضوع بسیار کلیدی و بنیادینی در عرصه هنرتلقی می شود.

امکان سنجی هنردینی و توحیدی

در فصل ششم موضوع بسیارمهمی را معرض مطالعه مخاطبان قرار می دهد که به نوعی ثقل نظریه ایشان در باب هنر می باشد. اینکه آیا تقسیم هنر به دینی و غیردینی ممکن است یا خیر؟

در ابتدای بحث، کارکرد و ظرفیت هنر گفته می شود و مساله را با طرح فطرت انسانی در کنار ظرفیت های انسانی توسعه می دهد و نسبت هنردینی با ولایت الهی و اختیار بشری را به عنوان یک اصل اساسی در تحلیل مساله، بیان می کند.

در انتها نیز می فرمایند که هنر مطلوب، هنر معطوف به توحید و پرستش است و هنرمند دینی، هنرمندی است که بتواند احساسات اجتماعی را معطوف به عصر ظهور، راهبری و ساماندهی نماید.

هنر، فرهنگ و شهرسازی

در فصل هفتم به محصول این مباحث بنیادین می پردازد و فرهنگ و نظام شهرسازی را مورد مباحثه جدی قرار می دهد و بعد از طرح دوگانه های نگاه دینی و نگاه مدرن به شهرسازی، عقیده دارند که: در توسعه شهری برای داشتن یک شهراسلامی، باید همه شئون شهر بر محور توسعه کرامات انسانی و بندگی خدای متعال شکل بگیرد نه بر محور توسعه سرمایه و انحلال انسان به نفع توسعه سرمایه داری.

در فصل هشتم شاخص های قطب فرهنگی نظام اسلامی به عنوان موضوع اصلی مطرح شده و پرستش محور شکل گیری شهر مقدس مورد تاکید و توجیه قرار گرفته و ضرورت تداوم توأمان جاذبه و دافعه در نگاه به شهرمقدس هم مورد اشاره واقع شده است. تفاوت اقتضائات قطب اقتصادی و فرهنگی نیز از عناوین مهمی است که در این فصل مورد بحث و تفصیل جدی قرار گرفته است.

در فصل نهم نیز به مبانی تقابل بین جریان حق و باطل پرداخته می شود و رسالت سینمای مقاومت در مقابل هنر مدرن مورد مداقه واقع می شود. این گزاره مطرح می شود که ایده هنرمندان برای رسیدن به هنر اسلامی و سینمای مقاومت باید بیان درگیری همه جانبه پیامبر و ابلیس باشد و این درگیری هم اکنون در تقابل تمدن اسلام و تجدد تجلی کرده است.

در ادامه نیز تفاوت سینمای مقاومت و سینمای روشنفکری منفعل مطرح شده و چنین بیان می شود که سینمای روشنفکری منفعل از تاریخ عقب مانده و هنوز در فضای جنگ سرد سیر می کند و انقلاب معنوی جهان را نمی بیند.

گفتنی است، کتاب «هنر، دین، تجدد (گفتار هایی در مبانی هنر)» اثر آیت الله سید مهدی میرباقری در ۲۱۲ صفحه از سوی انتشارات تمدن نوین اسلامی در قطع رقعی منتشر شده است./601/241/ح